ضمایر عربی

ضمیربرانواع اسم است: متصل و منفصل.

ضمایر منفصل بر دو قسم اند:

 

ضمایر متصل نیز بر دو قسم اند:

ضمایر منفصل  مرفوع (رفعی)	ضمایر منفصل منصوب (نصبی) مفعولی	ضمایر متصل به سه قسم کلمه (ضمایر متصل منصوب یا مجرور)نصبی و جری
1- هوَ             او	إیّاهُ              او را	ـهُ،ـهِ             ـَشَ
2- هُما            آن دو	إیّاهُما           آن دو را	ـهُما ،ـهِما       ـِشان
3- هُم             آنان	إیّاهُم            آنان را	ـهُم، ـهِم         ـِشان
4- هىَ            او	إیّاها             او را	ـها                ـَش
5- هُما            آن دو	إیّاهُما           آن دو را	ـهُما، ـهِما       ـِشان
6- هُنَّ            آنان	إیّاهُنَّ           آنان را	ـهُنَّ، ـهِنَّ       ـِشان
7- أنتَ           تو	إیّاکَ             تو را	ـکَ               ـَت
8- أنتما          شما دو تا	إیّاکُما           شما دوتا را	ـکُما             ـِتان
9- أنتم          شما	إیّاکُم            شما را	ـکُم              ـِتان
10- أنتِ        تو	إیّاکِ             تو را	ـکِ              ـَت
11- أنتما        شما دو تا	إیّاکُما           شما دوتا را	ـکُما            ـِتان
12- أنتنَّ        شما	إیّاکُنَّ           شما را	ـکُنَّ            ـِتان
13- أنا         من	إیّاىَ            مرا	ـى              ـَم
14- نَحنُ      ما	إیّانا             ما را	ـنا              ـِمان

نکته ها

(شاهَدْتُک / عَلَیکَ / أخوکَ)

نکته  1:

ترجمه ی ضمایر متصل به سه قسم کلمه یا( ضمیر متصل نصب و جر) را می توان با ترجمه ی ضمایر منفصل یکی دانست. این ضمایر به هر سه نوع کلمه متّصل می شوند. مثال:

شاَهَدتُ + ـکَ = شاهَدتُکَ: تو را دیدم

عَلَی + ـکَ     =  عَلَیکَ :      بر تو

أخو + ـکَ       =   أخوکَ :    برادر تو

 

نکته 2:

هر گاه قبل از ضمایر ( ـهُ، ـهُما،ـهُم، ـهُنَّ ). « کسره» یا « ﻯ» بیاید؛ تبدیل به ( ـهِ ، ـهِما، ـهِم، ـهُنَّ ) می شوند . مثال:

فِى  مدرسةِ + هُ  = فِى  مدرستِهِ

فِى  + هُما         = فیهِما

ـهُ      ـهِ          

ـهُما  ـهِما

ـهُم   ـهِم

ـهُنَّ   ـهِنَّ

نکته 3:

هر گاه ضمایری مانند إیّاک در اوّل جمله بیایند؛ ترجمه فارسی را با «فقط» یا «تنها»  شروع  می کنیم. مثال:

 ﴿ إیاکَ نعبُدُ ﴾ : فقط تو را می پرستیم. یا تنها تو را می پرستیم.

   نکته ۵ :    هرگاه «نا» ضمیر متکلم به حروف «إنّ» و «کأنّ» بپیوندد ممکن است که یک نون حذف شود مانند: «إنّا لله و إنّا إلیه راجعون».

تمرین: 

1- عَیِّن الضمیرَ المنفصلَ المرفوع:(2 ضمیر)

هؤلاءِ- أنتما- تلک- هُناک- إیّاکَ- کُما – هىَ

 

2- عَیِّن الضمیرَ المتّصل للنصب أو للجرّ:(2 ضمیر)

أنتَ – هذه – أولئک – ها – إیّاىَ – نحن – کُم

 

3- عَیِّن الضمیرَ المنفصلَ المنصوب: (2 ضمیر)

إیّاکُم – أنتنّ – کُما – هذا – هُنا – کَ – إیّاکِ

ضمایر متصل فاعلی (مرفوع - رفعی)

ضمایر متّصل فاعلی چسبیده به فعل ماضی، مضارع و امر است؛ البتّه بعضی فعل ها ضمیر متّصل فاعلی ندارند بلکه ضمیر مستتر (یعنی پنهان ) دارند.

ضمایر متّصل فاعلی عبارتند از : ( ا، و، نَ، تَ، تُما، تُم، تِ، تُما، تُنَّ، تُ، نا، ﻯ )

برای اینکه بهتر ضمایر متّصل فاعلی را بشناسیم و از طرفی بدانیم کدام فعل ها ضمیر متّصل فاعلی  ندارند بلکه ضمیر مستتر دارند؛ به جدول زیر توجّه  کنید:

 

ماضی	مضارع	امر
فَعَلَ      ضمیر مستتر هوَ	یفعَلُ         ضمیر مستتر هو
فَعَلا             ا	یفعلانِ                ا
فَعَلوا            و	یفعلونَ              و
فَعَلَتْ    ضمیر مستتر هىَ	تَفعلُ       ضمیر مستتر هی
فَعَلَتا           ا	تَفعَلانِ               ا
فَعَلْنَ           نَ	یفعَلْنَ               نَ
فَعَلْتَ          تَ	تَفعَلُ        ضمیر مستتر أنتَ	اِفعلْ       ضمیر مستتر أنتَ
فَعَلْتُما          تُما	تَفعَلانِ              ا	اِفعَلا               ا
فَعَلْتُم           تُم	تَفعَلونَ             و	اِفعَلوا              و
فَعَلْتِ           تِ	تَفعَلین              ى	اِفعَلى              ى
فَعَلْتُما           تُما	تَفعَلانِ             ا	اِفعلا               ا
فَعَلْتُنَّ           تُم	تَفعَلْنَ              نَ	اِفعلْنَ             نَ
فَعَلْتُ           تُ	أفعَلُ       ضمیر مستتر أنا
فَعَلْنا            نا	نَفعَلُ       ضمیر مستتر نحن

 

خوب است بدانیم، فعل مضارع ( در حالتی که حروفی مانند لای نهی قبل از آن نباشند) مرفوع است یعنی آخرش  یا ﹹ دارد مانند یفعلُ، تفعلُ، أفعلُ، نفعلُ  و یا « نون عِوَض رفع» دارد. (یعنی نونی که به جای ﹹ آمده )

 مانند: یفعلانِ، یفعلونَ، تفعلانِ، تفعلینَ، تفعلونَ.

امّا نون، در صیغه های جمع مؤنّث ( یعنی  صیغه های شماره 6 و 12) نون فاعلی است نه نون عوض رفع. به همین سبب هنگام ساختن فعل امر و نهی نون جمع مؤنّث حذف نمی شود.

نون وِقایة

هنگام اتصالِ فعل به ضمیرِ «ى» برای اینکه حرکت آخر فعل تغییر نکند حرفِ نونی میانِ فعل و  ضمیر «ى» می آید که به آن نون وقایه می گویند. مثال:

ضَرَبَ  + ى = ضَرَبَنـى : مرا زد                 عَلَّمَ + ى = عَلَّمَنـى: به من یاد داد.

اِسألوا + ى = اِسألونـى: از من بپرسید.    یعْرِفُ + ى = یعْرفُنـى: مرا می شناسد.

توجّه : 

توجّه  کنیم کلمه را با دقّت بخوانیم وگرنه دچار خطا می شویم. مثال:

نَصْرُنا: یاری ما/ نَصَرْنا: یاری کردیم/ نَصَرَنا : ما را یاری کرد.

تمرین: 

1- نوع هر ضمیر را معلوم کنید:

ضمایر منفصل مرفوع- ضمایر منفصل منصوب- ضمایر متصل نصب و جر –

 ضمایر متصل فاعلی

 أنا- هوَ - إیّاهُ – کَ – إیّاها- تُمْ- أنتِ- إیّانا- کُما – کُم – نحن – و – تُ – تَ- هُ- إیّاکُنَّ

2- انتخب الجوابَ الصَّحیحَ:

الف: یَعرِفُ  + ى =  یعرِفِى         یَعرِفُنـى

ب: شاهَدَ + ى =   شاهَدْنـى       شاهَدَنـى

ج –  والِد + ى =    والِدى             والِدُنـى

د- لِـ + ى =           لَنـى             لـى                

 

تمرین: انواع ضمیرهای متصل و منفصل را در آیات زیر ببینید:

- وَ إنّا أو إیّاکم لعلی هدیً أو فی ضلالٍ مبینٍ (سبأ / 24)

نا: ضمیر متصل به هر سه قسم کلمه / متکلم مع الغیر

إیّاکم: ضمیر منفصل منصوبی / جمع مذکر مخاطب

 

- و قال الله لاتتّخذوا  إلهین إثنین إنّما هو إلهٌ واحدٌ فاَیایّ فارهبون (نحل / 51)

هو: ضمیر منفصل مرفوعی / مفرد مذکر غایب

ایّای: ضمیر منفصل منصوبی / متکلم وحده

 

- قال الذین حقّ علیهم القول ربّنا هؤلاء الذین أغوینا، أغویناهم کما غوینا تبرّ أنا إلیک ما کانوا إیّانا یعبدون (قصص / 63)

هم (علیهم / أغویناهم): ضمیر متصل به هر سه قسم کلمه / جمع مذکر غایب

نا (ربنا / أغوینا / غوینا / تبرّأنا): ضمیر متصل به هر سه قسم کلمه / متکلم مع الغیر

ک (إلیک): ضمیر متصل به هر سه قسم کلمه / مفرد مذکر مخاطب

إیّانا: ضمیر منفصل منصوبی / متکلم مع الغیر

 

- و اشکرو الله إن کنتم إیّاه تعبدون (بقره / 172)

إیاه: ضمیر منفصل منصوبی / مفرد مذکر غایب

Konkur98.blog.ir